Η συνέπεια είναι ένας φαύλος κύκλος: όσο μεγαλύτερη η εξάρτηση, τόσο πιο δύσκολη η πραγματική ανάπτυξη. Ο πολίτης που βασίζεται σε επιδόματα δεν έχει τα μέσα ή το κίνητρο να δημιουργήσει, να επενδύσει, να καινοτομήσει. Η κοινωνία στέκεται σε στάσιμη ισορροπία – μερική επιβίωση, χωρίς προοπτική.
Παράλληλα, η διατήρηση αυτής της εξάρτησης εξυπηρετεί συγκεκριμένες δομές εξουσίας. Όποιοι ελέγχουν την πολιτική ή οικονομική σκακιέρα γνωρίζουν ότι οι εξαρτημένοι πολίτες είναι πιο εύκολα “χειραγωγήσιμοι”, λιγότερο ικανοί να αμφισβητήσουν ή να απαιτήσουν δίκαιη κατανομή των πόρων. Το αποτέλεσμα; Μια κοινωνία που φτωχοποιείται χωρίς να χρειάζεται, ένα οικονομικό και κοινωνικό σύστημα που βολεύει τους λίγους, αλλά επιβραδύνει ή εμποδίζει την ευρύτερη ανάπτυξη.
Στην Κρήτη, όπως και σε άλλα μέρη της χώρας, το παράδειγμα των αγροτών και κτηνοτρόφων είναι χαρακτηριστικό: η εξάρτηση από επιδοτήσεις και οι συνεχείς παρατυπίες στη διαχείριση των πόρων δεν οδηγούν σε πραγματική ισχυροποίηση της παραγωγής ή σε ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα. Αντίθετα, δημιουργούν έναν κύκλο αναμονής, περιορισμού και εξάρτησης, που επηρεάζει όλη την κοινωνία.
Η ερώτηση που μένει είναι καθαρή και δύσκολη: θέλουμε πραγματική ανάπτυξη ή θέλουμε μια κοινωνία που επιβιώνει με επιδόματα και εξαρτάται από τη διαχείριση της εξουσίας; Η απάντηση δεν είναι μόνο πολιτική, είναι και ηθική. Γιατί όσο συνεχίζουμε να συγκαλύπτουμε την αλήθεια και να συντηρούμε αυτή την εξάρτηση, η κοινωνία μας μένει δέσμια ενός συστήματος που βολεύει λίγους και περιορίζει τους πολλούς.
Ίσως, λοιπόν, η πραγματική αλλαγή ξεκινά από την αυτονομία: την ικανότητα του πολίτη να στηριχθεί στις δικές του δυνάμεις, να παράγει, να μάθει, να δημιουργήσει. Μόνο τότε η κοινωνία θα γίνει πιο δυνατή, πιο δίκαιη και πιο ελεύθερη από τη φτώχεια και την εξάρτηση που κάποιοι βολεύονται να διατηρούν.
