Ας δούμε μερικά παραδείγματα από την πραγματικότητα, ώστε να καταλάβουμε τι συμβαίνει και πού κατευθυνόμαστε.
### Η "15λεπτη πόλη": Ένας νέος τύπος εγκλεισμού;
Ένα από τα πιο πρόσφατα σχέδια που συνδέονται με τις έξυπνες πόλεις είναι το μοντέλο της "15λεπτης πόλης", που ήδη εφαρμόζεται σε πόλεις όπως το Παρίσι και η Οξφόρδη. Η ιδέα προέρχεται από την επιθυμία να δημιουργηθούν κοινότητες όπου οι κάτοικοι μπορούν να βρουν τα πάντα —από τα σχολεία και τις αγορές μέχρι την εργασία και την ψυχαγωγία— μέσα σε 15 λεπτά από την κατοικία τους, χωρίς την ανάγκη να χρησιμοποιούν αυτοκίνητο.
Ενώ αυτή η ιδέα ακούγεται οικολογική και βολική, φέρνει μαζί της και έναν τρομακτικό έλεγχο στις μετακινήσεις. Στην Οξφόρδη, για παράδειγμα, υπάρχουν ήδη σχεδιασμοί για την επιβολή περιορισμών στα οχήματα. Οι κάτοικοι δεν θα επιτρέπεται να κινούνται ελεύθερα έξω από τη "15λεπτη" περιοχή τους για περισσότερες από 100 ημέρες το χρόνο. Σε διαφορετική περίπτωση, θα πρέπει να πληρώνουν πρόστιμα. Αυτό θυμίζει τη λογική του lockdown που ζήσαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, όταν οι μετακινήσεις μας περιορίζονταν και ελέγχονταν αυστηρά.
### Οξύς Έλεγχος με Κάμερες Αναγνώρισης Προσώπου
Από τις κάμερες παρακολούθησης μέχρι την τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου, η έξυπνη πόλη είναι γεμάτη "μάτια" που καταγράφουν κάθε κίνηση των πολιτών. Στο Λονδίνο και άλλες πόλεις, η τεχνολογία αυτή ήδη χρησιμοποιείται εκτεταμένα. Κάμερες εξοπλισμένες με τεχνητή νοημοσύνη καταγράφουν όχι μόνο τα πρόσωπα των περαστικών, αλλά και τις κινήσεις, τις συναναστροφές τους, ακόμα και τις αντιδράσεις τους.
Αυτές οι τεχνολογίες εντάσσονται σε ένα ευρύτερο σύστημα "έξυπνης διακυβέρνησης", όπου η αστυνομία και οι δημόσιες υπηρεσίες έχουν τη δυνατότητα να επέμβουν ανά πάσα στιγμή. Στην Κίνα, οι πολίτες έχουν ήδη αρχίσει να ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου συνδυάζεται με το "social credit system", το οποίο αξιολογεί τη συμπεριφορά τους και μπορεί να περιορίσει τα δικαιώματά τους σε περίπτωση που παραβούν τους κανόνες. Στην Ευρώπη, η τεχνολογία αυτή αρχίζει να εξαπλώνεται με ανησυχητικούς ρυθμούς, και οι πολίτες γίνονται ολοένα και πιο ευάλωτοι σε μαζική παρακολούθηση.
### Το Smartphone ως Ψηφιακή Ταυτότητα
Μία από τις πιο "αθώες" μορφές ελέγχου που ήδη έχουμε αγκαλιάσει είναι το smartphone. Το κινητό μας τηλέφωνο λειτουργεί πλέον ως η ψηφιακή μας ταυτότητα. Με το IMEI του τηλεφώνου ή τον αριθμό τηλεφώνου μας, οι αρχές και οι εταιρείες μπορούν να μας εντοπίσουν εύκολα, να παρακολουθούν τις δραστηριότητές μας και να μας αναγνωρίσουν σε κάθε ψηφιακό και φυσικό περιβάλλον.
Αυτό που κάποτε φαινόταν ως ένα μέσο επικοινωνίας, έχει μετατραπεί σε ένα εργαλείο παρακολούθησης. Με την εξάπλωση των "έξυπνων" υπηρεσιών, όπως το ψηφιακό πορτοφόλι και τα προσωπικά δεδομένα που συνδέονται με εφαρμογές υγείας και μετακίνησης, ο κίνδυνος να χάσουμε τον έλεγχο των πληροφοριών μας είναι πλέον πραγματικός.
### Ποιος Κρατά τα Κλειδιά της Πόλης;
Όλα αυτά τα δεδομένα και οι τεχνολογίες δεν είναι απλά εργαλεία που μας εξυπηρετούν, αλλά εξαρτώνται από εταιρείες και κυβερνήσεις που κρατούν τα "κλειδιά" της πόλης. Οι πολυεθνικές εταιρείες που διαχειρίζονται τις υποδομές της έξυπνης πόλης, όπως η Google, η Amazon, και άλλες, έχουν πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες δεδομένων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εμπορικούς ή ακόμη και πολιτικούς σκοπούς. Το ερώτημα που προκύπτει είναι: πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι πληροφορίες μας δεν θα χρησιμοποιηθούν εναντίον μας;
Η αυξανόμενη εξάρτηση από την τεχνολογία μας κάνει ολοένα και πιο ευάλωτους, και ο έλεγχος περνάει από τα χέρια των πολιτών στα χέρια εκείνων που κρατούν τα συστήματα.
### Προβληματισμός για το Μέλλον
Οι έξυπνες πόλεις, αν και παρουσιάζονται ως το μέλλον της ανθρωπότητας, φέρνουν μαζί τους ένα έντονο αίσθημα περιορισμού και ελέγχου. Κατά πόσο μπορούμε να διατηρήσουμε την ατομική μας ελευθερία και ιδιωτικότητα σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία μας παρακολουθεί συνεχώς; Οι κάμερες, τα συστήματα αναγνώρισης προσώπου, και τα περιοριστικά μοντέλα των "15λεπτων πόλεων" δεν είναι απλώς τεχνολογικές εξελίξεις· είναι η προαναγγελία μιας νέας μορφής ελέγχου, όπου ο καθένας μας ζει με το "λουράκι" του.
Το ερώτημα που πρέπει να σκεφτούμε είναι: Θα δεχτούμε αυτό το λουράκι στο όνομα της ευκολίας και της ασφάλειας; Ή θα επιλέξουμε να αντισταθούμε, διεκδικώντας μια πόλη όπου η τεχνολογία υπηρετεί τον άνθρωπο και όχι το αντίστροφο;
Το μέλλον είναι στα χέρια μας, αλλά μόνο αν κατανοήσουμε τα όρια που μας θέτουν οι έξυπνες πόλεις και αποφασίσουμε να διεκδικήσουμε την ελευθερία μας προτού να είναι αργά.
